177

بهرغم تصور اوليه، نوشتههايي كه در دورۀ قاجار به فلسفههاي جديد پرداختهاند اندكاند. از ميان اين نوشتهها، تنها كتابي كه بهقصد آموزش فراهمآمده دورۀ اصول حكمت فلسفه نام دارد كه نسخۀ خطي آن بهدست ما رسيده است. اين متن در اصل ترجمهاي است به قلم ميرزاعبدالغفار نجمالدوله به فارسي از يك كتاب درسي فرانسوي. احتمالاً او كتاب را بهطور خاص براي تدريس در مدرسۀ دارالفنون ترجمه كردهباشد؛ هرچند اطلاعي در اينباره در دست نيست. اما نسخۀ فرانسوي كتابي است مفصل كه براي دانشآموان سال آخر دبيرستان نوشته شده بود و مترجم فقط بخشهاي ابتدايي آن را ترجمه كردهاست. نجمالدوله همچون اغلب مترجمان آثار فلسفي در دورۀ قاجار آشنايي چنداني با فلسفه نداشتهاست؛ چنانكه خود نيز بدان تصريح دارد. اين مقاله در نظر دارد ضمن معرفي اين ترجمه، با رجوع به متن موجود و مطابقت آن با كتاب فرانسوي بهاجمال به ديدگاه مترجمِ آن بپردازد.

1396

15

1

37-48

بهار و تابستان