183

23ص.

رون نظامي است براي جهتيابي معماري كه آن را از معماران ايراني، به واسطۀ معرفي محمدكريم پيرنيا ميشناسيم. در اين مقاله پس از مرور آنچه پيرنيا در بارۀ آن گفته است، تلاش كردهايم سرنخهاي آن را در متون مختلف تاريخي پيگيري كنيم و بررسي كنيم كه آيا چنين سرنخهايي، وجود رون را در معماري گذشتۀ ايران تأييد ميكند يا نه. متوني با موضوعات طبي و جغرافيايي و نجومي را مستعد چنين جستجويي يافتهايم، متون طبي از حيث فايدههايي كه براي رون ذكر شده است و متون نجومي و جغرافيايي از حيث ارتباطشان با مسألۀ اتجاه. نتايج مقاله نشان ميدهد كه مفهوم رون سابقهاي بسيار كهن دارد و رد آن را حداقل تا اوستا ميتوان پي گرفت. احتمالاً در ابتدا شأني ديني داشته و آييني مرتبط با سكني گزيدن بوده است اما در دورههاي متأخر دركي كه از آن وجود داشته، نظامي براي هماهنگي معماري و آب و هوا بوده است. در ميان اين دو نقطۀ ابتدا و انتهاي مفهوم رون، لايههاي ديگري را تشخيص دادهايم. احتمالاً در طي قرون اسلامي اين لايهها بر آن بار شده و معني آن نيز نزد معماران تغيير كرده است.

تاريخ علم

1396

15

2

149-171

پاييز و زمستان