952

پرسش از عام لهاي گوناگونيِ جسماني و روحاني دست ههاي مردم پيشين هاي كهن دارد و سراغ آن را در جهان باستان م يتوان گرفت. در كتا بهاي طبي و نيز جغرافيايي-تاريخي جهان اسلام نيز بدين پرسش پرداخته شده و عاملهاي طبيعي-جغرافياييِ گوناگونيِ مساكن/خا كها، مياه/آ بها و أهويه/هواها و دوري و نزديكي خورشيد و زاويۀ تابش آن در ويژگيهاي خَلقي و خُلقي مردم تأثيرگذار دانسته و علت گوناگوني آنها در ميان مردم شمرده شده است و در » ستۀ ضروريه « اين ميان هوا ويژ هترست كه در كتابهاي طبي بي شتر در بحث حفظ الصحة از آن سخن رفته است. اين نوشتار پس از پژوهش كوتاه اين عاملها در برخي از ميراث مكتوب كهن و ميانۀ جهان اسلام، به بررسي ويژگ يهاي خَلقي و خُلقي مردم بغداد، پايتخت علمي، فرهنگي و سياسي جهان اسلام در سدههايي دراز )از پديداري تا سقوط( در نسبت سرزمينشان در برخي آثار تاريخي-جغرافيايي آن قرنها م يپردازد. آشكارا انديشمندان و دانشمندان جهان اسلام ب يآنكه دچار جبر جغرافيايي شوند، گوناگوني مردمان را با عاملهاي طبيعي-جغرفيايي يادشده تبيين كرد هاند.

تاريخ علم

1401

20

1

32

93-120

بهار و تابستان